SKKN Một số biện pháp dạy học rèn kĩ năng sống cho học sinh qua môn Đạo đức lớp 3

vào đời sống hằng ngày để từng bước giúp các em trở thành người có thói quen, hành vi đạo đức tốt và được mọi người yêu quý.
* Lưu ý:
-               Mỗi tiết học trung bình từ 3 – 4 hoạt động.
-               Không nên quá ít các hoạt động, đưa ra hoạt động mang tính đối phó.
-               Không nên lạm dụng nhiều hoạt động dẫn đến trùng lặp.
-               Nên thay đổi phương pháp và hình thức tổ chức ở từng hoạt động tránh nhàm chán.
-               Sau mỗi hoạt động giáo viên cần chốt kiến thức, kĩ năng trọng tâm đã cung cấp cho học sinh.
+ Kết luận cuối bài:
Tiết 1: Chốt lại kiến thức cơ bản để định hướng cho luyện tập thực hành.
Tiết 2: Tổng kết toàn bài và yêu cầu rèn luyện.
7. Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh qua môn Đạo đức lớp 3.
7.1. Các bước tổ chức giúp học sinh học tốt môn Đạo đức.
7.1.1 Hình thành hành vi đạo đức.
Ví dụ: Khi dạy bài. Biết ơn thương binh, liệt sĩ (Tiết 2) giờ thực hành.
Tôi cho học sinh đi thực tế, thực hành dọn dẹp nghĩa trang liệt sĩ của địa phương.
7.1.2. Xây dựng nhân cách bằng những gương mẫu mực.
Những nhân vật trong truyện, lịch sử, sách vở là những tấm gương sáng mẫu mực như: Kim Đồng, Lê Văn Tám,Còn có những tấm gương sáng gần gũi với các em nhất như: anh chị, bạn bè, sẽ thúc đẩy các em phấn đấu rèn luyện cho mình cũng được như bạn. Từ đó kết hợp với các môi trường: “ Gia đình, nhà trường, xã hội” để giáo dục đạo đức cho học sinh.
7.2.Một vài hình thức vận dụng lồng ghép có hiệu quả trong học đạo đức.
Hình thức thảo luận nhóm
Ví dụ: Quan tâm giúp đỡ hàng xóm láng giềng ( Tiết 1)
Hoạt động 2: Đặt tên tranh
GV chia nhóm, giao cho mỗi nhóm thảo luận về nội dung tranh và đặt tên
theo tranh.
   Các nhóm thảo luận, thư kí ghi lại kết quả.
Đại diện nhóm lên trình bày kết quả làm việc, nhóm khác nhận xét, bổ sung ý kiến.
Giáo viên nhận xét kết luận:
Nội dung từng bức tranh, các việc làm của các bạn nhỏ trong tranh 1,3,4 là thể hiện quan tâm, giúp đỡ hàng xóm láng giềng. Còn các bạn đá bóng trong tranh 2 là làm ồn, ảnh hưởng đến hàng xóm láng giềng
Lưu ý: Thông qua việc hoạt động nhóm giúp học sinh rèn kĩ năng làm việc theo nhóm, biết cách phân công công việc, lắng nghe ý kiến của người khác, tranh luận, biết chấp nhận đúng, sai, thống nhất ý kiến, thể hiện đúng ý kiến đã thống nhất. Giúp các em bước đầu biết lựa chọn, thực hiện cách ứng xử phù hợp đối với từng tình huống đơn giản trong cuộc sống hằng ngày.
Hình thức trò chơi, đóng vai, đố vui:
       Hướng dẫn các em thực hiện hành vi qua các trò chơi, sắm vai, đố vui, nêu ý kiến của mình để củng cố ghi nhớ hành vi đã học. Giáo viên khuyến khích những em tính cách nhút nhát tham gia vào trò chơi.
Tôi đã tổ chức cho các em luyện tập thực hành kỹ năng hành vi đã học dưới hình thức tổ chức trò chơi như sắm vai, đố vui, hái hoa dân chủ . . . Song phổ biến vẫn là trò chơi sắm vai. Trong trò chơi sắm vai, học sinh được sắm vai các nhân vật các nhân vật này sẽ ở trong các tình huống khác nhau và phải biết ứng xử sao cho đúng, cho hợp với từng hoàn cảnh.
Ví dụ: Chia sẻ vui buồn cùng bạn (Tiết 2)
Trò chơi phóng viên: Mục tiêu: củng cố bài học.
Cách tiến hành: Các HS sinh trong lớp lần lượt đóng vai phóng viên và phỏng vấn các bạn trong lớp các nội dung câu hỏi có liên quan chủ đề bài học.
* Vì sao bạn bè cần quan tân chia sẻ vui buồn cùng nhau?
* Hãy hát một bài hát có nội dung nói về tình bạn?
* Bạn đã từng được bạn bè chia sẻ vui buồn chưa?
* Bạn sẽ làm gì khi thấy bạn mình bị phân biệt đối xử với các bạn nghèo, bạn khuyết tật?
Ví dụ Bài: Kính yêu Bác Hồ
* Bác Hồ sinh ra ở đâu?
* Bác hồ sinh vào ngày tháng năm nào?
* Mẹ của Bác tên là gì?
* Gia đình Bác có mấy anh chị em?
* Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập ở đâu?
Mỗi phóng viên phỏng vấn 1 đến 2 câu hỏi sau đó đến bạn khác lên làm.
Trò chơi phóng viên.
Giáo viên nhận xét kết luận trò chơi.
 Qua trò chơi này cũng rèn cho học sinh kĩ năng lắng nghe ý kiến của bạn, cảm thông và chia sẻ khi bạn buồn vui, các em sẽ mạnh dạn hơn trong các hoạt động.
 Giáo viên cho học sinh thảo luận đánh giá cách ứng xử của các bạn trong vai vừa sắm có phải là đúng không, đúng ở mức nào.
Lưu ý : Qua hoạt độngtạo không khí lớp học thoải mái, nhẹ nhàng, sôi nổi, học sinh học tập phấn khởi bằng những lời động viên, khen ngợi của giáo viên, các em được phát biểu dân chủ không gò ép. Qua trò chơi này rèn cho các kĩ năng tự tin trước người khác, lắng nghe ý kiến của bạn, cảm thông, chia sẽ vui buồn cùng bạn.
7.3. Giáo viên là một tấm gương cho học sinh noi theo.
     - Giáo viên luôn gương mẫu từ cử chỉ, lời nói, việc làm, cách ăn mặc, đi đứng cho học sinh noi theo. Giáo viên thường xuyên quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ, gần gũi, ân cần với các em. VD : Bẻ lại cổ áo, chải lại tóc, hướng dẫn các em đi giày.v.v... giải quyết những thắc mắc của các em, động viên khen ngợi, nhân điển hình tốt trước lớp .
      - Giáo viên cần có những hành vi thể hiện rõ chủ đề đã học với học sinh.VD: Cô cảm ơn em, cô xin lỗi...
    Ví dụ: Bài:"Giữ lời hứa". Giáo viên luôn chú ý đến những lời hứa của mình trước học sinh. Để cho các em thấy được những việc làm đúng của giáo viên.
Qua bài học và sự thể hiện của giáo viên cũng giúp cho các em thấy được những kĩ năng, hành vi chuẩn mực của bài học.
7.4. Kết hợp với môi trường giáo dục để giáo dục kĩ năng sống học sinh.
Để nâng cao hiệu quả giáo dục môn Đạo đức, giáo viên luôn kết hợp chặt chẽ với các lực lượng giáo dục. Cùng với nhà trường, gia đình cũng góp phần quan trọng trong hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh.
7.5 Giúp trẻ phát triển các kĩ năng sống qua việc tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh trong nhà trường .
Giáo viên kết hợp tốt với nhà trường, Đoàn, Đội thực hiện nội dung phong trào “ Xây dựng trường học thân thiên, học sinh tích cực”. Khuyến kích học sinh tham gia chủ động, tự giác trong các hoạt động vui chơi giải trí phù hợp với lứa tuổi của các em do nhà trường, Đoàn, Đội tổ chức.
Duy trì việc sinh hoạt ngoài giờ lên lớp theo chủ điểm để học sinh được học được chơi.
Ví dụ: Tiết ngoài giờ lên lớp. Chủ điểm tháng 1 “ Giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc"
Tôi tổ chức cho các em chơi trò chơi: Hái hoa dân chủ.
Gv chuẩn bị:
Nội dung câu hỏi
+ Trang phục truyền thống của người ViệtNam?
+ Việt Nam có bao nhiêu dân tộc?
+ Dân tộc nào đông người nhất?
+ Nghĩa trang là nơi như thế nào?
+ Mọi người đến nghĩa trang để làm gì?
Một bình hoa có gắn câu hỏi.
Cách tiến hành
Địa điểm: Ngoài sân trường.
Cách chơi: Các em ngồi hình chữ U. Luật chơi như sau: Mỗi học sinh lên hái hoa và trả lời câu hỏi có trên hoa nếu trả lời câu hỏi đúng sẽ được trọng tài ghi điểm, sau đó được quyền chỉ định một bạn khác.
Trò chơi hái hoa dân chủ.
Giáo viên nhận xét kết thúc trò chơi:
Qua trò chơi hái hoa dân chủ giúp các em hiểu rõ hơn về văn hóa, dân tộc của đất nước, địa phương mình đang sống. Từ đó, giúp các em rèn những kĩ năng nhận thức sâu sắc, tư duy tích cực trong giờ học.
7.6 Kết hợp với phụ huynh hướng dẫn các em thực hành hành vi ở nhà.
Tổ chức họp phụ huynh thông báo đặc điểm tình hình của lớp, nêu tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho học sinh, tính cấp bách của vấn đề kĩ năng sống cho học sinh qua môn Đạo đức. Phụ huynh có nhiệm vụ nhắc nhở con em mình thực hiện hành vi đã học ở nhà. Đó là những kỹ năng giao tiếp trong cuộc sống thể hiện đúng và lễ phép với người thân như: biết chào ông bà, cha mẹ, anh chị em, biết chia sẻ vui buồn với bạn bè trong lớp...
Bên cạnh đó khi thấy học sinh mình có những hành vi lệch lạc, tôi gặp trực tiếp phụ huynh sau những giờ dạy để trao đổi với phụ huynh nhằm kịp thời uốn nắn kĩ năng của các em.
7.7. Rèn kỹ năng thường xuyên liên tục.
       Việc rèn kỹ năng sống cho học sinh lớp 3, đòi hỏi giáo viên phải đầu tư thời gian, kiên trì, chú tâm nhắc nhở hướng dẫn các em thực hiện hành vi đúng, sửa chữa uốn nắn những hành vi chưa chuẩn. Giáo viên cần chú ý từng việc làm, cử chỉ, lời nói của các em ở mọi lúc, mọi nơi, ở trường, ở nhà để các em ghi nhớ và thực hiện theo hành vi đúng để trở thành thói quen đạo đức tốt cho các em.
Đối với học sinh yếu, học sinh cá biệt : Giáo viên không nên dùng chung một phương pháp dạy. Khi cho các học sinh tìm hiểu bài, giáo viên cần quan tâm và đưa ra các câu hỏi dễ cho các em phát biểu, sau khi đó giáo viên cần nhận xét và tuyên dương các em đã phát biểu được. Đây cũng là nguồn cổ vũ cho tinh thần học tập của các em.
Nhờ sử dụng nhiều hình thức, khen ngợi, tuyên dương, tổ chức các hoạt động và trò chơi nhằm khắc sâu bài học. Từ đó trong giờ học đạo đức của lớp tôi luôn luôn sôi nổi, đầy hứng thú và các em cũng đã say mê trong học tập, tiếp thu bài nhanh và hiệu quả.
Tóm lại: Tất cả các việc làm trên đều nhằm đạt tới một mục đích cuối cùng là: Sau khi học xong mỗi tiết đạo đức các em sẽ thể hiện các kĩ năng cơ bản đã học, biết ứng xử tốt nhất các mối quan hệ với bản thân, gia đình, nhà trường,. Các em nắm vững các chuẩn mực hành vi, đạo đức, biết thực hành vận dụng các kĩ năng sống cơ bản hằng ngày để những kĩ năng, hành vi đạo đức đó trở thành phẩm chất đạo đức của người học sinh trong gia đình, nhà trường và xã hội.
Ví dụ: Việc giáo dục học sinh lớp 3 thông qua các bài đạo đức vừa là nhiệm vụ vừa là mục tiêu giáo dục ở tiểu học. Vì vậy tôi xin minh họa một tiết dạy đạo đức, thông qua bài: “Quan tâm, chăm sóc ông bà , cha mẹ, anh chị em”.
ĐẠO ĐỨC
QUAN TÂM, CHĂM SÓC ÔNG BÀ, CHA MẸ, ANH CHỊ EM
(GDKNS)
I/Mục tiêu:
-   Biết được những việc trẻ em cần làm để thể hiện quan tâm, chăm sóc những người trong gia đình. Biết được vì sao mọi người thân trong gia đình cần quan tâm, chăm sóc lẫn nhau.
-   Học sinh thực hiện quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em trong cuộc sống hằng ngày ở gia đình. Biết được bổn phận của trẻ em là phải quan tâm, chăm sóc những người thân trong gia đình bằng những việc làm phù hợp. GDKNS, kĩ năng lắng nghe, kĩ năng thể hiện sự cảm thông, kĩ năng đảm nhận trách nhiệm.
-   Học sinh yêu quý, quan tâm chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình bằng lời nói, việc làm cụ thể, phù hợp với tình huống.
II/Chuẩn bị:
-               Vở bài tập đạo đức.
-               Các phiếu thảo luận nhóm.
-               Các bài thơ bài hát, câu chuyện về chủ đề gia đình.
-               Truyện “ Bó hoa đẹp nhất”
-               Tranh minh hoa truyện “ Bó hoa đẹp nhất”
-               Một số đồ dùng phục vụ đóng vai.
-               Các tấm bìa màu xanh, màu đỏ, màu vàng.
III/Các hoạt động day – học:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
 
1) Kiểm tra bài cũ: Tự làm lấy việc của mình.
- Em hãy kể những việc mà em tự làm lấy ở nhà?
- Tự làm lấy công việc của mình giúp các em thế nào?
- GV nhận xét – tuyên dương.
- GV nhận xét bài cũ.
2) Bài mới:
a/Khám phá:
*Khởi động :
Cho học sinh hát tập thể bài: “Cả nhà thương nhau”, nhạc và lời Phan Văn Minh.
GV đặt câu hỏi.
+ Các em vừa hát bài gì?
+ Nội dung bài hát nói lên điều gì?
Giáo viên dẫn vào bài: Bài hát nói về tình cảm giữa cha mẹ, và các con trong gia đình. Vậy chúng ta cần phải đối xử với những người thân trong gia đình như thế nào? Trong tiết đạo đức hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu điều đó. Qua bài đạo đức : “Quan tâm, chăm sóc, ông bà, cha mẹ, anh chị em”.
b/Kết nối:
v  Hoạt động 1: HS kể về sự quan tâm, chăm sóc của ông bà, cha mẹ dành cho mình.
+Cách tiến hành: (Phương pháp, thảo luận, động não. Hình thức: nhóm đôi, cả lớp).
GV nêu câu hỏi:
+Gia đình em gồm những ai?
Yêu cầu các em thảo luận nhóm.
Kể cho nhau nghe về những việc mình đã được ông bà, cha mẹ, anh chị em chăm sóc như thế nào?
- Mời 1 số học sinh lên kể trước lớp.
- Thảo luận cả lớp.
Em nghĩ gì về tình cảm và sự chăm sóc mà mọi người trong gia đình đã dành cho em?
Đối với những người nhỏ phải sống thiếu tình cảm và sự chăm sóc của cha mẹ thì sao?
   *  GV nhận xét và chốt lại:
Mỗi người chúng ta đều có một gia đình và được ông bà, cha mẹ, anh chị em thương yêu, quan tâm, chăm sóc. Đó là quyền mà mọi trẻ em được hưởng                                                              
v   Hoạt động 2: Kể chuyện “ Bó hoa đẹp nhất”.
+Mục tiêu: HS biết phải quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em.
+Cách tiến hành: (Phương pháp: thảo luận, kể chuyện. Hình thức nhóm 5)
GV kể chuyện: “Bó hoa đẹp nhất” (có sử dụng tranh minh họa).
Yêu cầu các nhóm thảo luận và ghi giấy khổ lớn theo gợi ý sau.
GV kết luận: Con cháu có bổn phận quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ và những người thân trong gia đình.
Sự quan tâm, chăm sóc của các em sẽ mang lại niềm vui hạnh phúc cho ông bà, cha mẹ và mọi người trong gia đình.
v Hoạt động 3: Đánh giá hành vi.
Mục tiêu: HS biết đồng tình với những hành vi, việc làm thể hiện sự quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em.
+Cách tiến hành:
- GV chia lớp thành các nhóm nhỏ, HS mở vở bài tập đạo đức.
- Yêu cầu các nhóm thảo luận nhận xét cách ứng xử của các bạn trong các tình huống đó.
- GV mời đại diện nhóm trình bày.
Yêu cầu HS liên hệ các việc làm của các bạn Hương, Phong, Hồng với bản thân?
GV kết luận: Các bạn Hương, Phong, Hồng là thể hiện tình thương yêu và sự quan tâm, chăm sóc ông bà, đến em nhỏ.
Việc làm của các bạn: Sâm, Linh là chưa quan tâm đến bà, đến em nhỏ.
Hoạt động nối tiếp:
B/Tiết 2:
c/Thực hành:
vHoạt động 1: Xử lí tình huống và đóng vai.
+Mục tiêu: HS biết thể hiện sự quan tâm, chăm sóc những người thân trong những tình huống cụ thể.
+Cách tiến hành: (Phương pháp: thảo luận đóng vai. Hình thức nhóm 4)
GV chia lớp thành 4 nhóm thảo luận hai tình huống sau:
*Tình huống 1: Lan ngồi học trong nhà thì thấy em bé đang chơi trò chơi nguy hiểm ở sân
(như trèo cây, nghịch lửa,..)
Nếu em là bạn Lan em sẽ làm gì?
*Tình huống 2: Ông của Huy có thói quen đọc báo hằng ngày. Nhưng hôm nay ông bị đau mắt nên không đọc báo được.
Nếu em là Huy, em sẽ làm gì? Vì sao?
-HS thảo luận nhóm đưa ra cách xử lí bằng cách đóng vai.
-Mời các nhóm lên đóng vai xử lí.
- Thảo luận cả lớp:
Theo em nhóm nào thể hiện thương ông nhất.
Em nghĩ gì khi người cháu quan tâm đến ông?
Gv chốt ý:
*Tình huống 1: Lan cần chạy ra khuyên ngăn em không được chơi nghịch  trò chơi nguy hiểm.
*Tình huống 2: Huy nên dành thời gian đọc báo cho ông nghe. Từ các tình huống trên giúp các em rèn năng, biết mỗi người chúng ta điều có trách nhiệm chăm sóc người thân trong những việc vừa sức..
vHoạt động 2: Bày tỏ ý kiến.
+ Mục tiêu: Củng cố để học sinh hiểu các quyền trẻ em có liên quan đến chủ đề bài học.
+Cách tiến hành: Phương pháp đánh giá, tự đánh giá. Hình thức hoạt động cả lớp.
Gv lần lượt đưa từng ý kiến:
a) Trẻ em có quyền được ông bà, cha mẹ yêu thương, quan tâm, chăm sóc.
b) Chỉ có trẻ em mới cần được quan tâm, chăm sóc.
c) Trẻ em có bổn phận phải quan tâm, chăm sóc những người thân trong gia đình.
+ Các em đã được ông bà, cha mẹ thương yêu, chăm sóc như thế nào?
Yêu cầu HS bày tỏ bằng cách giơ thẻ màu.
+ Thẻ màu đỏ: tán thành
+Thẻ màu vàng: không tán thành
+ Thẻ màu trắng: lưỡng lự.
Vì sao em tán thành ( không tán thành) ý kiến đó.
Em đã được ông bà, cha mẹ thương yêu chăm sóc như thế nào?
-